‘Heb je nog iets van je broer gehoord?’
Dezelfde vragen beantwoorden
Dezelfde vragen beantwoord ik keer op keer alsof ik ze voor de eerste keer hoor. Mijn schoonmoeder vraagt: ‘Heb je nog wat van je zus gehoord?’ ‘Ja, het gaat goed. Net verhuisd naar haar eigen huisje’, antwoord ik. Het is het antwoord dat ik keer op keer aan haar geef. Zij geeft vervolgens haar bekende reactie. ‘Wat leuk, wat goed’. Ik weet wat de volgende vraag gaat worden en kijk haar al vragend aan.
Dan opeens hoor ik mijn schoonmoeder vragen: Heb je nog iets van je broer gehoord? Mijn adem stokt even. ‘Weinig’, hoor ik mijn man naast mij zeggen. Er verschijnt een glimlach om mijn mond. Voorzichtig leg ik haar uit dat mijn broer niet meer leeft. Ik zie de afschuw, de schrik en het verdriet in haar ogen. We zijn een nieuwe fase van de dementie ingegaan.
Bijna 26 jaar geleden overleden
Weer een stukje historie is uit haar geheugen verdwenen. Ik hoor mijzelf de dood van mijn broer bagatelliseren en mezelf tegen mijn schoonmoeder uitleggen dat Jan, mijn broer, al jaren geleden is overleden. Het is al bijna 26 jaar geleden. Terwijl ik deze woorden uitspreek voel ik mijn maag keren.
Ik stel mijn schoonmoeder gerust en denk aan mijn broer. Hoe bizar verloopt een rouwproces! Mijn broer is 25 jaar, 10 maanden en 19 dagen geleden overleden. Mijn lieve broer die zomaar uit mijn leven werd gerukt. Mijn broer... Zijn dood voelt als de dag van gisteren. Als je mij zou vragen hoe lang geleden mijn broer is overleden, dan denk ik dat ik qua gevoel nu op 7 jaar zou zitten. Het voelt een beetje bizar. Hoe verhoudt deze 7 jaar zich tot de werkelijke bijna 26 jaar? Geen idee. Rouw, verdriet om een naaste is niet uit te drukken in jaren, maanden of dagen.
Verwarring
De afschuw en het verdriet blijven zichtbaar op haar gezicht. Ze kan zich echt helemaal niets meer herinneren. Soms lukt het om met bepaalde informatie een herinnering weer naar boven te krijgen, maar deze keer wil het niet lukken. Ik zie de verwarring op haar gezicht. Langzaam ga ik over op een ander onderwerp. En dat lukt. Ik besef dat er een nieuwe vraag toegevoegd is aan de standaard vragen die mijn schoonmoeder altijd keer op keer stelt.
De volgende keer zal ik niet meer vertellen dat mijn broer overleden is. Hoe vreselijk moet het zijn als je dement bent en keer op keer geconfronteerd wordt met het feit dat iemand overleden is waarvan jij overtuigd bent dat deze persoon nog leeft. Die schrik, die afschuw, dat verdriet dat wil ik mijn lieve schoonmoeder niet nogmaals aandoen.
De volgende keer vertel ik haar dat ik mijn broer gesproken heb en dat het goed met hem gaat.
Leg uw uitvaartwensen vast
Heeft u weleens nagedacht over uw eigen uitvaart? Het kan nabestaanden helpen bij het afscheid als de wensen van de overledene zijn vastgelegd.
Christel Roos werkt als Consultant bij Programmamanagement bij Yarden.
Een herkenbaar verhaal. In de woning waar mijn moeder woont met 7 medebewoners speelt dit zich ook af. Iedere dag opnieuw komt het antwoord dat de echtgenoot van de betreffende mevrouw, die net als mijn moeder Alzheimer heeft, is overleden, weer net zo hard binnen. Iedere keer weer het volle verdriet dat zich openbaart. Mijn vader leeft gelukkig nog, maar mijn moeder heeft drie jaar geleden haar kleinzoon van 25 j verloren. En als zij tevreden naar alle foto's kijkt en zegt dat ze blij is dat het goed gaat met iedereen, zeg ik inmiddels dat dat inderdaad heel fijn is. Een leugen om bestwil is waar ik voor kies.
Hoe mooi is het om te lezen hoe liefdevol er gedacht wordt aan de dementerende in plaats van aan het eigen verdriet en verlies.
Prachtig en indringend!